ata

is.

1. Övladı olan kişi; dədə. Doğma ata. Ögey ata. Bu uşaq lap atasına oxşayır. – Ata olmayan, ata qədrini bilməz. (Ata. sözü).

2. məc. Bir nəzəriyyənin, məsələnin və s. -nin banisi; rəhbər, yolgöstərən. M. F. Axundzadə Azərbaycan dramaturgiyasının atasıdır. // məc. Himayəçi, tərbiyə verən, pərəstar, yetişdirib böyüdən. O, bizə ata olmuşdur.

3. Yaşlı və hörmətli kişiyə xitab, müraciət. // «Atam» şəklində – xahiş, bəzən narazılıq ifadə edir. <Sitarə:> Atam, apar məni də Kəbənin ziyarətinə. C. C.. <Adamlardan biri:> Atam, höcət nə üçün? Bu saat bir adam göndərək . . bu məsələni öyrənib gəlsin. H. S..

4. Yalnız cəm şəklində: ATALAR – əcdad, ata-baba. Atalar belə deyiblər. Atalarımızın müqəddəs qəbrini namusla düşməndən qoruduq. Atalar nə əkiblər, oğullar onu biçiblər.

◊ Atalar sözü – ibrətamiz məzmunlu qısa kəlam, ifadə. Atalar sözündə xalqın dühası əks olunur. Atalar sözündə dərin hikmət var. Atası yanmaq dan. – çox əziyyət çəkmək, əldən düşmək, üzülmək, ağır, əziyyətli bir şeyə məruz qalmaq. Atasına od vurmaq – bax atasını yandırmaq. Atasını dalına sarımaq – bax atasını yandırmaq. Atasını yandırmaq dan. – 1) şiddətli cəzalandırmaq, divan tutmaq. <Mirzə Turab kəndlilərə:> Səfər bəyin nə haqqı var sizi bu qədər incidə. Mən onun atasını yandıraram. B. T.. <Xəlil:> Qoy bir işlərim yoluna düşsün, mən onun atasını necə yandıraram, özüm bilərəm. M. Hüseyn; 2) məhv etmək, tamamilə bərbad hala salmaq. O, bağın atasını yandırıb. «Kirpi». Uşaqların atası dan. – evfemizm yolu ilə arvadın öz ərinin adını çəkməmək üçün işlətdiyi ifadə.